Paul Goble
13 Şubat 2020
Vladimir Putin, herhangi bir hareketin görünüşteki amacının, onun gerçek güdü ve yöntemlerini gizlediği “hibrid” operasyonlar konusunda uzmandır. Putin yönetimi, Soçi’de, yerli bir etnik grubun etkili bir şekilde yok edilmesi anlamına gelen, yeni bir demiryolu inşası planlarını kullanarak buna bezer yeni bir çabaya girişmiştir. Fakat, Rus işgali altındaki Kırım’a uzanan yeni köprünün finansmanı nedeniyle mezkur plan yavaşlamak zorunda kalmıştı, söz konusu grup, Çerkes Ulusu’nun 12 alt grubundan biri olan ve sadece Kuzey Kafkasya’daki Çerkesler arasındaki desteği değil aynı zamanda uluslararası desteği de harekete geçirmiş olan Şapsığlardır. Sonuç olarak Putin’in programı,kendine ateş etmek anlamına gelecektir; kısa vadede Putin, Çerkes köylerini yok etmek konusunda başarılı olabilir;fakat uzun vadede Şapsığların yeniden doğuşunu sağlayacak ve Çerkes meselesine,istemeden de olsa yeni bir ivme sağlayacaktır.
Şapsığlar ve onların mukadderatlarının bağlı olduğu Rus projeleri, 19. yüzyılda Çerkeslerin tarihi anavatanlarına Rusların ilerlemesi neticesinde, Çar güçlerinin yaklaşık bir milyon Çerkesi sürdüğü yer olan Soçi’deki 2014 Kış Olimpiyatlarının yaklaştığı sırada ilk kez uluslararası dikkatin nazarını celbetmişti. 800.000’i yurtları dışında bulunmasına rağmen, Soçi bölgesinde sadece yaklaşık 10.000 Şapsığ kalmıştır. Böylelikle onlar, sadece Kuzey Kafkasya’da yaşayan 700.000 Çerkesin küçük bir parçasını teşkil etmektedirler fakat Rus sınırları dışında yaşayan 5 ilâ 7 milyonluk nüfus sahip Çerkeslerin önemli bir kısmını oluşturmaktadırlar.
2014 yılındaki Putin’in Olimpiyat inşaatları tarafından en fazla bir şekilde, doğrudan doğruya etkilendikleri için Şapsığlar, Soçi’de ve mezkur fiillerin 150. yıldönümünde, Gürcistan yönetimi de dahil olmak üzere, söz konusu fiillerin “soykırım” olarak tanınmasına ve uluslararası spor müsabakaları yapılması kararına dikkat çekmede liderlik etmişlerdir. Şu anda, Putin’in yeni devasa inşaat faaliyetlerinin bir sonucu olarak Şapsığlar, yeniden seslerini yükseltmektedirler.
Geçen yılın sonundaki Soçi ziyareti süresince Kremlin lideri, Soçi’de Karadeniz kıyısı boyunca uzanan halihazırdaki demiryolunun, ulusal güvenlik gerekçeleri nedeniyle daha iç taraf kaydırılması gerektiğini söylemiştir (Efcate.com, 24 Aralık 2019).Fakat yeni tren yolu rotası, şehirde ve şehrin etrafındaki köylerde geride kalmış olan bir çok Şapsığ yerleşim biriminin yok edilmesini gerektirmektedir; durum, bu minvalde, güneybatı Rusya’nın bir köşesinde, Şapsığların devam eden varlıklarına tehdit teşkil etmektedir. Ulusal, bölgesel ve yerel görevlilerin, Putin’in isteklerinin yerine getirilmesini ıspatlamak konusunda ileri atılan şevkleri, Şapsığların menfaatlerini yok saymaktadır. Bunu yapmak onlar için son derece kolaydır, zira Şapsığlar kendi bölgesel özerkliklerinden mahrumdurlar ve Soçi şehrinin yerel idaresi nezdinde herhangi bir temsilciye de sahip değildirler (Kavkazr.com, 23 Kasım 2018).
Bununla birlikte, Şapsığ sivil toplum kurumları, şehir yönetimine ve federal otoritelere, en azından yeni demiryolunun rotasına karar verilirken,kendi kaygılarının dikkate alınmasını sağlamak için başvurmuşlardır. Ancak, şimdiye kadar, yetkililer onları büyük ölçüde görmezden gelmiş ve yeni rota nedeniyle yerlerinden edilecek Şapsığların, modern yüksek apartmanlar alacaklarını ve bu durumun onları memnun etmesi gerektiğini bildirmişlerdir (bakınız: EDM,16 Ocak; Windowoneurasia2.blogspot.com, 14 Ocak).
Fakat şu anda, Kuzey Kafkasya’da ve sınır ötesinde, başkaca yerlerde yaşayan Çerkesler, Şapsığ meselesini sahiplenmişlerdir. 2017 yılında, Prag merkezli Caucasus Times ‘daki bir röportajda Ruslan Gvashev, bu en son Rus hamlesinin kendine ateş etmek anlamına geleceğini, zira Şapsığların bu durumu, geri dönüşü olmayan bir sorun olarak gördüklerini ve diğer Çerkeslerin de bir bütün olarak Çerkes Meselesi’ni desteklemede tahkim edilmiş bir cephe oluşturacaklarını söylemiştir. Şapsığ problemi ile son derece güçlü bir şekilde özdeşleşmiş olmaları sebebiyle Çerkesler, sadece demiryolu planının iptal edilmesini istemiyorlar, aynı zamanda Moskova’nın birçok konuda Şapsığlara ve daha geniş Çerkes toplumuna ilave imtiyazlar sağlamasını da talep ediyorlar (Caucasus Times, 22 Kasım 2017).
Bir Çerkes lideri olan Gavshev, baskın olarak etnik Rus bölgesi olan ve 30.000 Çerkesin yaşadığı Stavropol’de, “üzerimize çöken en korkunç şey” Putin’in Şapsığlara karşı olan atağıdır demiştir. Gvashev devam ederek, “şu ana kadar, Soçi lideri Pakhomov’un ofisinde asılı, Kranodar’dan Soçi’ye kadar projelendirilmiş demiryolunu gösteren bir haritada”, demiryolu Çerkes köylerinden geçmekte ve bu köylerinin tamamının yok edilmesini gerektirmektedir demiştir. Moskova bu faaliyetine, paranın, Kırım’a Kerç Boğazı üzerinden uzanan köprünün yapımında kullanılarak yön değiştirmesine rağmen şimdiden “milyonlar” yatırmıştır. Söz konusu köprü bitirilmiş ve tehdit Şapsığlar üzerinde yoğunlaşmıştır.
Gvashev, eğer demiryolu projesi tamamlanırsa, “bir demiryolu istasyonunun, bugünkü Tkhagapsh köyünde (Soçi bölgesinde dağ köyü) tecessüm edeceğini” ileri sürmektedir. “Söz konusu istasyon bütün köyü kaplayacaktır… ve Şapsığlar apartman bloklarında ikamet ettirilecektir”. Bu durum, topluluğu yok edecek ve ulusu riske atacaktır, çünkü, özellikle, “10.000 Şapsığ günümüzde, kendi dillerinde, radyoya televizyona ya da okullara sahip değildir”. Şapsığların öfkeli olduğunu ve bütün Çerkeslerin öfkeli olması gerektiğini de ileri sürdü Gvashev. Şapsığların demir yolu hattının değiştirilmesi talebinin, Moskova’nın ısrarlı bir şekilde itiraz ettiği, Çerkes Dili’nin muhafazası ve kurtarılması, tek bir Çerkes Cumhuriyeti’nin kurulması, ve Ortadoğu’daki Çerkeslerin tarihi anavatanlarına geri dönüşleri şeklindeki genel Çerkes talebinin bir parçası olduğu ve bu çerçevede içerisinde bulunduğu anlaşılmalıdır (bakınız: EDM, 6 Şubat).
Gvashev’in, Çerkes gençlerinin bundan sonra otoritelere meydan okumaktan mütevellit endişelerden ber’i olduklarına dair sözleri ve telkinleri, demiryolu konusunda, Şapsığlar ve Soçi şehri yetkilileri arasındaki ciddi bir ihtilaf için, daha da genel bir deyişle Çerkeslerin geleceği konusunda, Çerkesler ve Moskova arasında oldukça ciddi bir uyuşmazlığa zemin hazırlamaktadır. Gerçekten de, şu husus bir kez daha zuhur etmiştir ki, Putin’in projesi, kendine ateş etme projesidir. Ve en azından, uzun bir zamandır Moskova tarafından bölünmüş Çerkesler için, yaklaşan Rus nüfus sayımında, mütemadiyen, ortak Çerkes kimliğinin bildirilmesi beklenebilir.
Çeviri:Dr.Karden Murat
Cherkessia.net/17.02.2020
