Rusya Federasyonu Anayasası Değişikliği ile İlgili Açık İtiraz ve Çağrı
Cumartesi, 21 Mart 2020
Rusya Federasyonu Anayasası’na ilişkin 20 Ocak 2020 tarihinde Duma’ya sunulan ve ilgili süreçlerini tamamlayarak 22 Nisan 2020 tarihinde halkoylamasına sunulması planlanan değişiklik tasarısının bazı hükümleri kurumlarımız ve toplumumuz tarafından derin endişe ile karşılanmıştır. Son yıllarda anadillerinin seçmeli hale getirilmesi gibi yasalar ve uygulamalar ile kendini gösteren antidemokratik merkeziyetçi yaklaşımın bu değişiklik ile anayasaya taşınması, Rusya Federasyonu bünyesinde yaşayan halkların ve başta Çerkesler olmak üzere bu halkların Rusya dışında yaşayan soydaşlarının tepkisine yol açmıştır.
Öncellikle Duma’da tasarıya eklenen 68. Maddeye ilişkin değişiklikte yer alan “Rusya Federasyonu’nun devlet dili, onun bütün topraklarında, Rusya Federasyonunun eşit haklara sahip çok uluslu birliğine dahil olan, devlet-kurucu halkın dili olarak Rusçadır” ifadesi insan haklarına ve hukuka aykırıdır. Bu düzenleme ile anayasal olarak hem Rus halkı yegane “devlet-kurucu halk” olarak tanımlanarak diğer halklardan üstün bir konuma getirilmekte; hem de zaten resmi dil olan Rusça diğer halkların dillerinin üstünde asli bir konuma taşınırken diğer diller tali bir konuma indirgenmektedir.
68. Madde üzerinde yapılacak yukarıdaki değişiklik, federatif devlet yapısı ile çeliştiği gibi, ilk cümlesinde devletin meşruiyetini “Biz, Rusya Federasyonu’nun çok-uluslu halkı…” diyerek Rusya Federasyonu’ndaki tüm halklara dayandıran Rusya Federasyonu Anayasası’na da aykırıdır. Halkların eşitliği ve federatif yaklaşım bu anayasa hükmü ile büyük ölçüde ortadan kaldırılmakta, Rus halkı diğer halklara karşı “eşitler arasında daha eşit” bir konuma “de jure” olarak taşınmaktadır. Bu düzenleme Evrensel İnsan Hakları Hukukunun temel normları arasında yer alan ayrımcılık yasağına aykırıdır. Rus halkı dışındaki halklar için asimilasyoncu bir kanuni zemin oluşturma potansiyeline sahiptir.
Değişiklik tasarısına yine Duma’da eklenen 69. Madde değişikliği hükmünde, yurtdışındaki soydaşların korunması konusunda “Rusya-geneli kültürel kimliğe” (общероссийской культурной идентичности) yapılan referans ile milyonlarca Çerkes, Kalmuk, Tatar ve diğer halkların mensupları dışlanmakta ve hatta tahkir edilmektedir.
Metinde devletin egemenliğine ilişkin 67. Maddede yapılan değişiklik ile, bin yıllık Rus tarihinin anayasaya eklenmesi, dogmatik bir resmi tarihin ortaya çıkması ve açıkça tartışılıp bilimsel yöntemlerle araştırılması gereken Çerkes Sürgünü ve Soykırımı başta olmak üzere pek çok konunun üstünün kanunla örtülmesi tehlikesini barındırmaktadır.
Anayasa değişikliğinin evrensel hukuk ve insan hakları alanında büyük bir geri adım niteliği taşıyan bir diğer düzenlemesi de “uluslararası anlaşmaların Rusya Federasyonu vatandaşlarının özgürlüklerini kısıtlamadığı sürece geçerli olması” hükmünü getirmesidir. Genel olarak tüm Rusya Federasyonu vatandaşlarının, özel olarak da nüfusu daha az olan halkların mensuplarının ve bu bağlamda Kuzey Kafkasya’daki Cumhuriyetlerimizin vatandaşları ile anavatanlarına dönüş yapan soydaşlarımızın yaşadıkları sorunların çözümünde başvurdukları uluslararası hukuk ve insan hakları mekanizmalarının etkinliği fiilen ortadan kaldırılmaktadır.
Tarihsel olarak dönüm noktası sayılabilecek bu süreçte özellikle kurumlarımız, akademisyenlerimiz, sanatçılarımız ve aydınlarımız ile Rusya Federasyonu’nun demokratik kuruluşlarını ve vatandaşlarını sorumlu davranmaya çağırıyoruz.
Mahzurlarını yukarıda sıraladığımız bu değişikliklerin Rusya Federasyonu’nda yaşayan Rus halkı dahil hiçbir halkın çıkarına olmayacağına, federatif devletin barış içinde bir arada yaşama ülküsü ve tarihsel deneyimi ile uyuşmadığına, dışlanma ve zorlanma ile dil ve kimliğinden soyutlanan toplumlardaki bazı bireylerin reaksiyonel davranışlara yönelme riskine işaret ediyoruz.
Rusya Federasyonu kurumlarını ve vatandaşlarını insan haklarına, hukuka ve eşitliğe dayalı demokratik federatif yapının korunması ve güçlendirilmesi yönünde çalışmaya davet ediyoruz. Rusya Federasyonu’nun taraf olduğu uluslararası sözleşmelere de açık aykırılıklar içeren bu değişikliklere ilişkin, başta anayasa değişiklikleri konusunda özel olarak yetkili olan Avrupa Konseyi Venedik Komisyonu olmak üzere, tüm uluslararası kuruluşları demokrasiyi, azınlık haklarını ve insan haklarını korumak üzere inisiyatif almaya çağırıyoruz.
Diasporadaki Çerkes örgütleri olarak, Rusya Federasyonu halklarının Diasporadaki kişi ve kurumlarını, federatif devletin ilkeleriyle bağdaşmayan tekçi uygulamalara ve kazanılmış hakların geri alınmasına yol açabilecek antidemokratik anayasa değişikliğine karşı açıkça HAYIR demeye çağırıyoruz.
İmzacı kuruluşlar:
1- Kafkas Dernekleri Federasyonu
2- Çerkes Vatana Dönüş Örgütü (Circassian Repatriation Organisation) -Kanada
3- Adana Çerkes Kültür Derneği
4- Adıge(Çerkes) Dili Ve Edebiyatı Derneği –Düzce
5- Adıge Düşünce Derneği – Düzce
6- Afşin Kafkas Kültür Derneği
7- Antalya Çerkes Derneği
8- Arıkbaşı Köyü Kafkas Derneği
9- Aydın Kuzey Kafkas Kültür Derneği
10- Balıkesir Adıge – Çerkes Kültür Derneği
11- Bandırma Kuzey Kafkas Kültür Derneği
12- Biga Kafkas Kültür Derneği
13- Bodrum Çerkes Kültür Derneği
14- Bolu Kafkas Derneği
15- Bozüyük Kuzey Kafkas Kültür Derneği
16- Bursa Çerkes kültür Derneği
17- Ceyhan Kuzey Kafkas Kültür Eğitim Derneği
18- Çerkes Derneği / Ankara
19- Çerkezköy Kuzey Kafkas Kültür Ve Dayanışma Derneği – Tekirdağ
20- Çerkes Kültür Evi Derneği
21- Çorlu Kuzey Kafkas Çerkes Derneği – Tekirdağ
22- Çorum Kafkas Derneği
23- Denizli Kafkas Kültür Derneği
24- Düzce Adıge Kültür Derneği
25- Eskişehir Kuzey Kafkas Kültür Ve Dayanışma Derneği
26- Gaziantep Kafkas Derneği
27- Gebze Kuzey Kafkas kültür derneği
28- Göksun Çerkes Kültür Derneği
29- Gönen Kafkas Kültür Derneği
30- Güneşli Kuzey Kafkas Kültür Ve Dayanışma Derneği
31- Hamamözü Çerkes Derneği
32- İlkkurşun Kafkas Kültür Dayanışma Ve Yardım Derneği- İzmir
33- İnegöl Çerkes Kültür Derneği
34- İstanbul Birleşik Kafkasya Derneği
35- İstanbul Kafkas Kültür Derneği
36- İzmir Çerkes Kültür Derneği
37- Kafdağı Eğitim ve Kültür Derneği
38- Kafkas Çerkes Derneği
39- Kahramanmaraş Kafkas Kültür Derneği
40- Karacabey Kuzey Kafkasya Kültür Derneği
41- Karadeniz Ereğli Kafkas Kültür Derneği
42- Kayseri Kafkas Derneği
43- Kiçir Adıge Derneği
44- Kocaeli Kafkas Derneği
45- Konya Çerkes Derneği
46- Köprübaşı Köyü Adıge Kültür Evi Derneği – Düzce
47- Kütahya Kuzey Kafkas Kültür Ve Dayanışma Derneği
48- Ladik Çerkes Derneği
49- Manisa Kafkas Derneği
50- Mersin Kafkas Kültür Ve Yardımlaşma Derneği
51- Mustafakemalpaşa Çerkes Kültür Derneği
52- Nazilli Kafkas Derneği
53- POY-DER Poyrazlı Kafkas Kültür Ve Yardımlaşma Derneği
54- Reyhanlı Çerkes Derneği-Adığe Khase
55- Sadiye Köyü Derneği – Mersin
56- Sakarya Kafkas Kültür Derneği
57- Samsun Birleşik Kafkasya Derneği
58- Samsun Çerkes Derneği
59- Silivri Kuzey Kafkas Kültür Derneği
60- Sinop Kafkas Derneği
61- Sivas Kuzey Kafkas Kültür Derneği
62- Soma Kafkas Kültür Derneği
63- Söke Kafkas Derneği
64- Sungurlu Kafkas Kültür Derneği
65- Susurluk Kafkas Derneği
66- Şarkışla Kafkas Derneği
67 Tokat Çerkes Derneği
68- Turhal Kafkas Kültür Derneği
69- Uzunyayla Kafkas Kültür Ve Yardımlaşma Derneği -İstanbul
70- Uzunyayla Kültür Ve Dayanışma Derneği -Kayseri
71- Vezirköprü Kafkas Kültür Derneği
72- Yalova Çerkes Birliği Kültür Ve Yardımlaşma Derneği
73- Yavu Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (YAVU-DER) – Sivas
——————————————————————————————————————————————–
УРЫСЕЙ ФЕДЕРАЦЭМ И КОНСТИТУЦЭ ЗЭХЪУЭКIЫНЫГЪЭМ ТЕУХУА ДЕКЛЕРАЦЭМ МЫАРЭЗЫ КЪЫХУЭДЖЭНЫГЪЭ
Урысей Федерацэ Конституцэм теухуауэ 2020 гъэ щIышылэм и 20 м Думам хурагъэхьу, ар и гъуэ нэсу 2020 Мэлыжьыхьым и 22 м цIыхубэм и пащхьэм иралъхьэну ягъэхьэзыра проектым щыщу языныкъуэ унафэхэм ди цIыхубэри, абы я зэгухьэныгъэхэри егъэгумэщI. Иужьырей илъэсхэм анэдэлъхубзэхэр Факультативнэ зэращIам ещхь хабзэншагъэхэр къэзыгъэлъагъуэ Антидемократическэ щытыкIэхэр иджырей зэхъуэкIыныгъэхэмкIэ конституцэм зэрыхагъэхьэр, Адыгэр ипэ иту Урысей Федерацэм хэт лъэпкъхэр, ахэм я лъэпкъэгъуу хамэ къэралхэм щыпсэу ди лъэпкъэгъухэри игъэгумэщIащ.
Абыхэм я лъэпкъэгъуу 68. пкъыгъуэм теухуа зэхъуэкIыныгъэхэм хэт «Урысей Федерацэм и къэралыбзэр, абы и щIыналъэ псоми зэхуэдэныгъэ яIэу щыпсэун хуейуэ щыт лъэпкъхэм, къэралыр зейр, къэралыр зыухуа лъэпкъым и бзэр Урысыбзэращ.» жыхуиIэр цIыху хуитыныгъэми хабзэми къезэгъыркъым.Мыпхуэдэ зэгъэзэхуэжыкIэр, урыс конституцэмкIэ къапщтэу щытмэ, Урыс лъэпкъым щхьэ, «и закъуэ къэралыр зыухуа лъэпкъ» щыжиIэм адрей лъэпкъхэм нэхърэ нэхъыщхьэу къелъытэ; икIи Урысыбзэр адрей бзэхэм нэхърэ нэхъ хэIэтыкIауэ, Урысыбзэр тепщэ ищIкIэрэ адрей бзэхэр иреудыхыр.
Мыпхуэдэ зэгъэзэхуэжыкIэр федеративнэ зы къэралми езэгъкъым. И япэ псалъэухам «Дэ У Ф ис лъэпкъ псори къызэщIэзыубыдэ» жиIэкIэрэ Урысей Федерацэм ис лъэпкъыухъуар къызэщIэзыубыдэ и конституцэми езэгъыркъым. Лъэпкъхэм я зэхуэдэныгъэр, Федеральнэ еплъыкIэ тэмэмыр мы иджырей конституцэ зэгъэзэхуэжыкIэм екъутэ. Урыс цIыхубэр адрей лъэпкъхэм нэхърэ зэхуэдэныгъэ и лъэныкъуэкIэ къыхегъэщхьэхухыкI, абии адрей лъэпкъхэр хэзыгъэшыпсыхьыжын зы хабзэ потенциалыу къоувыр. Мы зэгъэзэхуэжыкIэр Дунейпсо ЦIыху Хуитыныгъэ Хабзэхэм хэт зэхуэдэныгъэми езэгъыркъым.
Зэхъу пр Думам щых-хьэ 69 пкъыгъуэм Урысей псом и щэнхабзэм хамэ къэрал щыIэ Черкес (Адыгэ) Калмыкъ, Татар адрей Урысей къэухьым хиубыдэхэр хэтыххэкъым, уеблэмэ ахэр иреудых, егъэлъахъшэ.
Проектым иджыри хэтщ къэралым и щхьэхуитыныгъэм теухуауэ 67. пкъыгъуэм ящIа зэхъуэкIыныгъэмкIэ илъэс мин хъу Урыс тхыдэр конституцэм зэрыхагъэхьар догматическэу зы тхыдэу утыкум къызэрихьар, адэкIэ щIэныгъэ и лъэныкъуэкIэ наIуэу къэпщытапхъэ Адыгэр и хэкум зэрырахуар, лъэпкъ гъэкIуэд зэращIар япэ иту темэ куэдыр хабзэ ицIэу хабзэншагъэкIэ щIэзыхъумэ зы Iуэху шынагъуэ хэлъщ мы проектым. Конституцэ зэхъуэкIыныгъэм дунейпсо хамзэми, цIыху хуитыныгъэхэми емызэгъыу щыт адрей зрагъэзэхуами, «дунейпсо зэгурыIуэныгъэхэм Урысейм и цIыхухэм я хуитыныгъэр димыкъузэу щытмэ пхыкIыну» жиIэу унафэ къызэрихьырщ. Къапщтэу щытмэ Урысей Федерацэм и цIыху псори, Республикэхэм, хэхауэ бжыгъэкIэ адрей лъэпкъ нэхъ мащIэхэм щыщыу хамэ къэрал щыпсэухэр, абы ехьэлIауэ Ищхъэрэ Кавказым щыIэ Республикахэм, я хэкум зыгъэзэжахэм я проблемэхэр зэфIэхынымкIэ зыбгъэдэхьэ дунейпсо хабзэ, цIыху хуитыныгъэхэм мы Iуэхум теухуа я къарури мэкIуэщI.
Тхыдэм теухуауэ къапщтэмэ мы Iуэхур щIэдзапIэу жыпIэ хъунущ, ди зэгухьэныгъэхэр, ди тхакIуэхэр, ди гъуазджэм и лэжьакIуэхэр къыхудоджэ мы Iуэхугъэхэм цIыхубэхэм жэуаплыныгъэ хуаIэу щытыну. Мы къеттхэкIа зэхъуэкIыныгъэ мыхъуахэм Урысейм щыпсэу дэтхэнэ зы цIыхуми и сэбэпынагъ хэлъкъым. Урысей Федерацэм и къэрал лэжьапIэхэм, и цIыхубэхэм, цIыху хуитыныгъэхэм, хабзэм, зэхуэдэныгъэм езэгъ федеративнэ демократическэ хъумэным, абы зегъэужьын и лъэныкъуэкIэ жэуап яхьыну къыхудоджэ.
(ЗэзыдзэкIар Емуз Баязытщ)
Iэпэ щIэзыдзахэр:
Firstly, the statement “The official language of the Russian Federation throughout its territory is the Russian language as the language of the state-forming people, which is part of the multinational union of equal nations of the Russian Federation”, which was introduced as an amendment to Article 68 in the Duma, is against human rights and law. With this provision the Russian people are constitutionally defined as the sole “state-forming people”, giving them a superior status over other peoples, and the Russian language, which is already the official language of the Russian Federation, is given prime position above the languages of other peoples, reducing such languages to a secondary position.
The above amendment to Article 68 contradicts the essence of the federative state structure and it is also antithetical to the Constitution of the Russian Federation, which starts with the sentence “We, the multinational peoples of the Russian Federation…”, basing the legitimacy of the state on all the peoples of the Russian Federation. The equality of the people and the federative approach are largely eliminated by this constitutional provision and the Russian people are “de jure” elevated to a position where they are regarded as “more equal than other equal peoples”. This provision is against the principle of prohibition of discrimination, which is one of the fundamental norms of the Universal Law of Human Rights. The provision has the potential to create the legislative grounds for the assimilation of non-Russian peoples.
The amendment introduced to Article 69, again in the Duma, on the protection of compatriots living abroad, makes a reference to the notion of “All-Russian cultural identity” (общероссийской культурной идентичности), and, by definition, excludes and even insults other peoples, including millions of Circassians, Kalmyks, Tatars and others.
With the amendment made to Article 67, regarding the sovereignty of the state, a thousand-year-old Russian history has been incorporated to the Constitution, which creates the risk of the emergence of a dogmatic official history and the covering up of many issues by law, especially the Circassian Genocide and Circassian Exile, which must be explored by objective scientific methods and open discussions.
Another amendment, which is a major step back in the field of universal law and human rights, stipulates that “International agreements are valid unless they restrict the freedom of the citizens of the Russian Federation”. This provision, in effect, rules out the international law and human rights mechanisms which are sought by all the citizens of the Russian Federation, especially by native peoples of the Russian Federation with lesser populations, the citizens of our Republics in the North Caucasus, and their fellow compatriots for the issues they face when returning to their homeland.
In this process, which should be regarded as a historical turning point, we urge our institutions, scholars, artists and intellectuals, as well as the democratic institutions and citizens of the Russian Federation, to act responsibly towards our communities.
We believe that these amendments, with the aforementioned drawbacks, will not be in the interests of any peoples living in the Russian Federation, including the Russian people, and that they conflict with the federative state’s ideal and the historical experience of peaceful co-existence. We also point out the risk of some individuals from societies which are alienated by restrictions on their languages or identities reacting negatively.
We invite the institutions and citizens of the Russian Federation to work towards protecting and strengthening the democratic federative structure based on human rights, law and equality. In relation to these Constitutional Amendments, which also clearly contradict international agreements to which the Russian Federation is party, we call on all international organizations, including the Council of Europe Venice Commission, which has special authority on constitutional amendments, to take initiatives to protect democracy, as well as minority and human rights.
We, as the Circassian organizations in the Diaspora, invite the individuals and institutions of the peoples of the Russian Federation living in the Diaspora to say NO to these anti-democratic constitutional amendments, which could lead to monist practices that are incompatible with the principles of the federative state and the withdrawal of vested rights.
Signees:
Federation of the Caucasian Associations
