Mesmerizing chant on Qizbech son of Tighwzch Scherel’iqwe by the Zchiw Song Ensemble. Lead vocals: Zawir Neghway
15, May, 2015
The legendary Circassian military leader Qizbech son of Tighwzch Scherel’iqwe (ШэрэлIыкъо Тыгъужъыкъо Къызбэч; 1777-1840), who was nicknamed “The Lion of Circassia”, valiantly fought the Russian aggressors for many years. Scherel’iqwe died of wounds sustained in one of the incessant battles against the Russians. He belonged to the Shapsugh nobility. Qizbech’s heroism inspired a number of chants and other musical compositions.
“Тыгъужъыкъо Къызбэч”
Етэхые Гущыкъу,
Ащыкъоу Тыгъужъ.
Тыгъужъыкъо Къызбэч!
Мэзахэри тфиугъоз!
Мэзэгъохэр итэнджышъхь
И бзашъхьэ щымыут.
Щолэхъуджи мэтэрэз,
ШӀоигъоджэ епсыхыжь.
ИшнэхьыкӀэ Бэтэмызэ,
Зэчэрые япхъурэлъф.
ЛӀым фалъфыгъэр хьаджадэ,
Топкъалэ къегъэгырз.
Щышъхьэмыхъуарых.
НысэкӀэгъэгушӀох.
Къызэтрелъхьи гъэрхэри къещэфыжь, —
ыуӀэгъ!
Ахъщэ фыжьыбзэджэ,
Чылэхэри къегъэгуащ.
Япхъу дахэр дириэ куэкӀэу
Сетхэри зитамыгъэу
СэбыитӀор, бжъэхьым фэдэу,
Онэ гуми щэцэлашкэ.
Ящхэгъо гъудыкӀапсэу
ЗэтекӀи.
Я чатэхэр кӀыгумыджэ алъэшъу
Яджэгъуэгъу зышъауи дэмыс.
ЗэӀабэкӀы ибзэкӀахь къырехы,
Щэр къырихи.
Зэзакъо къахэу.
Къызыбэчи чэтэрэу икӀас,
Ипыихэр лъэкуаджэкӀэ реуты,
Ипыихэр уэтэкӀыӀу рефы.
Чыфырым итопыхэр къегъэжьи, —
ыуӀэгъ!
Къэхьыжьи и чэтыцыпэ — лъэр пычэу
Пчыпджыныжъымыджэ къеӀатых.
ЛӀыхъор къафызэтедзырэп.
Дзэщхом къыфэгъэщынэрэп.
ЛӀыгъэщынэгъуай, лӀызыщынагъу!
ЛӀыгъэщынэгъуай,
ЛӀымыхъэзышӀуашӀох!
Ащымэри сэщымэр.
КӀэлэхъу,
Зыщыщэри дэуахьыджэ — фэлъаӀо.
ЗэраӀоуи Къызбэч къэнафэ.
Къызбэч къынэси.
Мэисэри фигъащи,
Щыхьытэуи зэрышӀуылӀ.
Аджалыри мафэпӀуалъ!
Лъэр пычэу — ипчыкӀэ,
Сэкъатэу ытэмэпкъ,
Улалэу щыджэлэмджэ,
Щыджэлэмджэ хегъафэ.
ДзэмакӀэрылъэгъух,
ИкӀыгъупэпчъых.
Гум ихьахи зэджэгъыр.
Я кӀалэжъыехэр
ЩышъутырыкӀэсых.
Сэлаты лъэсхэр
ЧэмыкъэфыкӀэх.
Шапсыгъэмэ
Яжъугъэу.
Заор къондэу
Рагъажъэ.
Къылыщыми нагъэсы.
Къушъхьэ мышӀох,
МашӀо хэкужъыхь.
Адыгэм пшъэу исымэ,
Къэзбэч тэжъугъэлъэгъу,
Ылъэгъу тыкӀэхъопс!
Тынэмыси къеубжъыкӀу,
ТыфемыкӀоу къегъэщынэ.
Пщышхо икӀ и даущ нэгъэсы.
Мысырыпщым исэлам къыӀокӀэ.
Чылэджэ Къызбэч
Хьэхьаити Хьаткъожъый.
Хьаткъожъыи хэт фэд!
Зэфагъадэр Къызбэч!
КӀыракӀыо лъэпэнащэу
Ашъонащэр къызыщылъи,
Темырокъо къегъэубз, —
ыуӀэгъ!
Шыбзызакъор къыӀырих,
Чылэгъуибл къегъэкуэщ,
Мыкуэщырэм пӀуалъэ ритэу.
Тэмытэч, Айтэчыкъо.
Щэщэнаикъо КӀэмыгуи —
ЛӀэкъуищэри зэшъэуэгъоу.
Дзэлыгъурым дзэр къыращи
Къэрэщаем пщыпӀэ щашӀы.
Добэданэр якушъэпс.
Лъэрыгъыпсэр щыкӀаут,
Раутырэм исэбэп
Ебэнымэ къыӀуехыжьи.
Быбыратэу топфыжь
Пчэм кӀэсэнэр кӀэсэӀу.
Зеуэныджэ дэкӀошъы,
Зышъо зэмыкӀокӀыжьы.
ЛӀымэ адэжьыджэ аслъан!
Къурамбыер гъомылэу.
Лабэ пщыпӀэ щигъащэу,
Щэсырэми иоркъэу.
Зыкъини шӀомышӀэу,
Нахьи илӀыгъэ ригъахъоу,
Лъэхъуджэ цыфы кӀэмыхьэу,
Гум ихьагъи мэкӀожьи, —
ыуӀэгъ.
By: Circassian Culture and Folklore
https://www.facebook.com/pages/Circassian-Culture-and-Folklore/192171867493752?pnref=story
